رسانه به عنوان عاملی تأثیر گذار بر ذهن و نگرش انسان ها باعث تحول در جوامع بشری شده که می تواند، هم عامل ایجاد بحران باشد و هم آن را کنترل کند. رسانه هایی همچون رادیو، تلویزیون، سینما، روزنامه و اینترنت از انواع رسانه هایی هستند که انبوه انسان ها به آن ها به صورت برابر و یکسان دسترسی دارند. این گونه رسانه ها را وسایل ارتباط جمعی یا رسانه جمعی می نامند.
از نظر مک لوهان رسانه، انتقال دهنده پیام است و به نظر او رسانه محدود به رادیو و تلویزیون و روزنامه و کتاب نیست، بلکه هر ابزاری که بتواند پیامی را منتقل کند رسانه محسوب می شود مانند عکس، پوستر، سی دی.
رسانه های جمعی چیست؟
ارتباط جمعی، رسالتی است که رسانه های گروهی و جمعی بر عهده دارند. برای این که بتوانیم رسانه های جمعی را بهتر بفهمیم، ابتدا باید ارتباط جمعی به درستی تعیین شود. ارتباط جمعی، نوعی ارتباط است که در آن افراد زیادی نا آشنا و غیرمشخص هستند، به گونه ای که به آسانی قابل شمارش نخواهند بود. سخنرانی در مجامع عمومی و یا ارسال پیام از طریق برنامه های رادیویی و تلویزیونی از این دسته است.
قدیمی‌ترین الگوی رسانه، الگوی رسانه های جمعی محسوب می‌شد که صاحب رسانه پیام را می‌فرستاد و همه‌ی مخاطبان صرفاً در نقش دریافت کننده بودند.
در مقابل رسانه های جمعی اصطلاح دیگری وجود دارد که از آن به شبکه های اجتماعی تعبیر می شود. به رسانه‌های اینترنتی همانند فیس بوک و تلگرام، شبکه‌های اجتماعی می‌گویند.
رسانه ها بر چه اساسی طبقه بندی می شوند؟
رسانه های جمعی به گونه های مختلف تقسیم بندی می شوند. این رسانه ها از نظر میزان مشارکت افراد در دو گروه سرد و گرم قرار می گیرند. وسایل ارتباط جمعی همانند کنفرانس دارای مخاطبین بسیار زیادی است، اما نقشی در تکمیل پیام ندارند و پیام از ابتدا به صورت کامل بیان می شود، این دسته از ارتباط ها از نوع سرد و در مقابل وسایلی که حضور افراد در آن کمرنگ تر است و مخاطب در کامل کردن مفهوم پیام نقش دارد از نوع گرم هستند، مانند کتاب.
همچنین می توان این رسانه ها را بر اساس قالب پیام به انواع نوشتاری، شنیداری و دیداری- شنیداری و بر اساس سرعت انتقال پیام به دو دسته تند و کند تقسیم بندی کرد. همان طور که از معنای کلمه مشخص است رسانه های کند پیام را با تأخیر منتقل می کنند، مانند کتاب و مجله و سرعت انتقال پیام در رسانه های تند بیش تر از رسانه های کند است، مانند تلویزیون و اینترنت.
علاوه بر مواردی که ذکر شد می توان وسایل ارتباط جمعی را بر اساس نوع محتوا به رسانه های دیداری، شنیداری، نوشتاری، ابزاری و رسانه های آنلاین دسته بندی کرد.همچنین می توان رسانه ها را بر اساس بعد های عملیاتی، نوعیت، منبع و روش انتشار طبقه بندی کرد که در ادامه به بررسی هر کدام از آن ها می پردازیم.
بعد عملیاتی
بر این اساس رسانه ها ممکن است به صورت مستقیم و بدون میانجی پیام را به مخاطب برسانند، مانند سخنرانی و یا انتقال پیام به صورت غیر مستقیم و به وسیله یک میانجی رخ می دهد که این میانجی می تواند خود رسانه باشد.
نوعیت
بر اساس این بعد، رسانه به دو دسته ذی روح که در آن انسان به عنوان رسانه پیام را به مخاطب منتقل می کند و در دسته دیگر که بی روح نامیده می شود، رسانه شیء است مانند کتاب.
منبع انتشار
از نظر منبع انتشار می توان رسانه ها را در سه گروه سفید، خاکستری و سیاه طبقه بندی کرد. منظور از رسانه سفید، رسانه ای است که همسو دولت ها است و از طرف آن ها حمایت می شود. در رسانه خاکستری، منبع رسانه نا معلوم است و منظور از رسانه سیاه، رسانه ای است که مخالف دولت است.
وسایل انتشار
از نظر وسایل انتشار نیز می توان رسانه را به گروه های چاپی، الکترونیک و دیجیتال تقسیم بندی کرد، با توجه به تقسیم بندی های گفته شده می توان دریافت که پیام، نقطه مشترک تمام تقسیم بندی ها است.
انواع رسانه و محمل های انتقال رسانه به چه شکل هستند؟
پیشرفت و تحول در فناوری باعث افزایش تعداد رسانه ها شده است که در ادامه به انواع رسانه پرداخته می شود.
رسانه نمایشی
منظور از رسانه های نمایشی ابزار هایی است که پیام بدن را به مخاطب منتقل می کنند، این پیام ممکن است از طریق حرکات چشم، دست و پا، کلمات و هم چنین صوت انتقال یابد.
رسانه غیر نمایشی
رسانه هایی همچون کتاب و عکس که پیام خود را به شیوه ای غیر نمایشی در اختیار مخاطب قرار می دهند.
رسانه مکانیکی
در این گونه رسانه ها، شی عامل انتقال پیام موجود در دو گروه قبل است، مانند تلفن و رادیو.
روزنامه
روزنامه ها، از جمله رسانه های مکتوب هستند و همان طور که از نام آن ها مشخص است به صورت روزانه منتشر می شوند و اطلاعات گوناگونی را به مخاطبان گوناگون منتقل می کنند.
مجلات
مجلات با تعداد صفحات بیش تر از (20- 300) در دوره زمانی مشخص و با اهدافی خاص منتشر می شوند. این نوع از رسانه ها خود شامل دو نوع زرد و غیر زرد هستند. مجلات زرد از طریق مبالغه و تبلیغات و ارائه مطالب سطحی در صدد جذب مخاطب، افزایش فروش و سود هستند.
رادیو
رادیو از امواج صوتی استفاده می کند تا پیام خود را به مخاطب برساند. این ابزار به راحتی در دسترس است، اما امواج صوتی تنها راه انتقال پیام در این ابزار است و با حذف آن پیام منتقل نخواهد شد.
سینما
یکی از پیشرفته ترین رسانه های جمعی، ابزار های است که در زمره رسانه های نو قرار گرفته است. این رسانه با در کنار هم قرار دادن هنر های مختلف به دنبال انتقال پیام خود است.
تلویزیون
تلویزیون یکی از پر کاربرد ترین وسایل ارتباط جمعی به شمار می رود که با استفاده از تصویر و صدا به صورت همزمان باعث جذب مخاطبان می شود.
ماهواره
ماهواره های تلویزیونی یک فرستنده پر قدرت هستند که در فضا قرار گرفته و پوشش بهتری نسبت به فرستنده های زمینی دارند و به صورت کامل همه نقاط کشور را پوشش می دهند.
اینترنت
پدیده اینترنت با ورود خود در سال 1960 باعث ایجاد تحول در جهان شد. اینترنت با اتصال کامپیوتر ها به یکدیگر به وسیله شبکه‌های مخابراتی به انتقال اطلاعات و حرکت به سوی دهکده جهانی را فراهم ساخت. با استفاده از این ابزار می توان اعمال مختلفی را انجام داد از جمله ارسال نامه های الکترونیکی (ایمیل) و جست و جو در صفحات وب.
شبکه های اجتماعی
شبکه های اجتماعی پر استفاده ترین ابزار ارتباط جمعی هستند و بعد از آن تلویزیون در جایگاه دوم قرار دارد. این ابزار به افراد امکان می دهد تا هرگونه اطلاعات را با دیگران به اشتراک بگذارند. این ابزار نسبت به سایر ابزار هایی که در بالا ذکر شدند تعاملی تر بوده و ارتباطی دو سویه را امکان پذیر می سازد. این ابزار نسبت به ابزار های دیگر از تأثیر گذاری بالاتری نیز برخوردار بوده و ارتباط تنگاتنگی با زندگی هر روزه انسان ها دارد. از سوی دیگر این ابزار می تواند آسیب هایی نیز در حوزه سیاسی ایجاد کند.
چه عواملی در انتخاب رسانه نقش دارند؟
در انتخاب مناسب ترین رسانه مسئله مهم نوع نیاز است چرا که بر اساس نیاز می توان در هر زمان بهترین و مناسب ترین رسانه را انتخاب کرد. به طور مثال، در صورتی که عامل زمان نقش مهمی در دسترسی به محتوا و آگاهی از آن داشته باشد، از بین رسانه های تند دست به انتخاب می پردازیم و حال اگر زمان اهمیت چندانی نداشته باشد، بلکه مهم صحت و سقم پیام باشد ممکن است از بین رسانه های کند مانند کتاب، رسانه خود را انتخاب کنیم. از سوی دیگر هدف انتخاب رسانه نیز نقش مهمی در انتخاب نوع آن دارد. اگر برای گذراندن وقت و سرگرمی در پی انتخاب رسانه هستیم رادیو، تلویزیون، سینما و یا سایر رسانه های نمایشی می توانند گزینه مناسبی باشند. به طور کلی می توان این گونه بیان کرد که در انتخاب رسانه و تعیین مناسب ترین رسانه در هر زمان و مکانی، هدف مخاطب و نیاز او عامل تعیین کننده نوع رسانه است.
